Konya, 38.257 kilometrekareyle
Türkiye 'nin yüzölçümü bakımından en büyük ilidir. Konya'nın bu
yüzölçümüne göller dâhil değildir. Şehir eski bir göl yatağında
kurulmuştur. Konya ili; Anadolu Yarımadası'nın ortasında bulunan İç
Anadolu Bölgesi'nin güneyinde, şehrin kendi adıyla anılan Konya bölümünde
yer almaktadır. Konya’nın doğusunda Niğde, güneyinde İçel ve Antalya, batısında
Isparta ve Afyonkarahisar, kuzeybatısında Eskişehir, kuzeyinde de
Ankara illeri yer almaktadır. Anadolu’nun orta
kesiminde yer alan Konya toprakları bir plato görünümündedir. Bu
platonun kuzey kısmında yer alan ve doğu-batı doğrultusunda uzanan
Bozdağlar’ın üzerindeki tepeler farklı yükseklikte olup, bunların en
yükseği Karadağ Tepe (1919 mt.)’sidir. Bu tepeler arasında da yer yer
geçitler bulunmaktadır. Kuzeyden güneye doğru uzanan Sultan Dağları
(2169 mt.), Aladağlar (2339 mt.), Loras Dağı (2040 mt.) ve Eşenler Dağı
(1951 mt.) ilin batısını engebelendirir. Toros dağlarının sınırladığı
Geyik Dağı (3130 mt.), Bolkar Dağları (3134 mt.), Aydos Dağları (3240
mt.) ilin güneyindeki başlıca engebelerdir. Konya’da Karapınar Ovası’nın
güneyinde Karacadağ (2025 mt.), güneybatıdaki Erenler Dağı (2319 mt.),
batıdaki Takkeli Dağı (1400 mt.) diğer volkanik kütlelerdir. Konya ili, doğal
açıdan kuzeyinde Haymana platosu, kuzeydoğuda Cihanbeyli Platosu ve Tuz
Gölü’ne, batısında Beyşehir Gölü’ne ve Akşehir Gölü’ne, güneyinde
Sultan Dağları’ndan başlayan Karaman ilinin güneyine kadar devam eden,
Toros yayının iç yamaçları önünde bir fay hattı boyunca oluşmuş
volkanik dağlara, doğusunda ise Obruk platosuna kadar uzanmaktadır. Volkanik dağların
dışında, Karapınar yakınlarında kül konilerine rastlanır. Bunlar genç
volkanik faaliyetler sonucunda oluşturulmuş küçük konilerdir. Konya’nın
ormanları ve su kaynaklarının büyük bölümü buradaki yükseltilerde yer
almaktadır. Bölgenin güneyindeki kireç taşlarından oluşmuş
yükseltilerin bulunduğu yerlerde mağaralar oluşmuştur. Bunlardan Çamlık
mağaralar ve Seydişehir’de bulunan Tınaztepe Mağarası, en
önemlileridir.
Güneyden kuzeye,
batıdan doğuya doğru alçalan Konya’nın büyük bir bölümünü oluşturan
platolar bulunmaktadır. Ortalama yükseklikleri 1000 mt. ye ulaşan, geniş
düzlüklerden oluşan Cihanbeyli ve Obruk platoları bunların en
önemlileridir. Obruk platosunda kireç taşı tabakaları üzerinde gelişmiş
karstik şekillerden olan obruklara rastlandığından, plato bu isimle
anılmıştır. Bu obrukların en büyüğü Kızören obruğudur. Konya’nın
kuzeydoğusunda yer alan Kızören obruğu kireç taşlarının çözülmesi ile
oluşmuştur. Ayrıca obruk içerisine suların dolması ile aynı ismi alan
bir de göl oluşmuştur. Obruk platosu yörenin en çukur yeri olan Tuz
Gölü ile Konya ve Ereğli ovalarını birbirinden ayıran bir eşik
görünümündedir. İlin kuzeyinde, Tuz Gölü’nün batısında Cihanbeyli
platosu yer almakta olup, genel olarak kireçtaşı tabakaları ile
kaplıdır. Bu plato akarsular tarafından az parçalanmış dalgalı bir
yüzeye sahiptir. Konya
platolarından sonra en fazla alanı kaplayan ovalar genellikle buradaki
bir gölün ortadan kalkması veya göl tabanındaki alüvyonların
birikmesinden ötürü ortaya çıkmıştır. Obruk platosunun kuzeyindeki
çukur alanda Tuz Gölü, güneydeki Hotamış bataklığı ile İvriz
bataklıkları burada oluşan eski göl kalıntılarıdır. Konya ve Ereğli
ovaları ilin en geniş ovalarıdır. Bu ovalar Konya ve Ereğli arasında
geniş düzlükler şeklinde uzanırlar. Konya ili bu ovaların batı ucunda
kurulmuştur. Çumra, Karapınar ovaları ile Bozdağların kuzeyinde yer
alan Altınekin, Sarayönü ve Kadınhanı ovaları ilin başlıca ovalarıdır.
Bu ovalar dışında; Beyşehir ovası, Seydişehir ovası, Doğanhisar ovası
ile Yukarı Sakarya ovalarının güney ucunu oluşturan Yunak ve Akgöl
ovaları bulunmaktadır.
Konya ili
sınırları içerisinde daha çok mevsimlik ve sel rejimli akarsular yer
alır. Buradaki akarsuların boyları kısadır. Konya ilinin geniş
sahaları, kapalı havza olması sebebiyle akarsular ova tabanlarındaki
bataklıklarda kaybolur. Bölgedeki akarsular kar ve yağmur suları ile
beslenirler. Konya’daki yağış rejimi düzensiz olduğu için bu akarsuların
rejimi de düzensizdir. Bir çoğu, yaz aylarında kururlar; ancak
ilkbahar ve yaz aylarında kısa süreli sağanak yağışlar ile sel
baskınlarına sebep olabilmektedir. Konya’da akarsuların su toplama
havzaları farklı yönlere akış gösterirler. Bunlardan Yukarı Sakarya
Nehri’ne ulaşan Gökpınar Deresi ile Karadeniz’e, Göksu Nehri’nin kuzey
kolu olan Hadim Çayı, Manavgat Nehri’nin yukarı havzası çevresindeki
dere ve çaylar açık havza niteliğinde olup sularını Akdeniz’e
ulaştırırlar. Bu akarsulardan
Tuz Gölü, Çavuşçu Gölü, Beyşehir Gölü, Ereğli Ovasındaki Akgöl, Hotamış
Bataklığı çevresindeki yükseltilerden kaynağını alan dereler ise,
kapalı havza şeklindeki bu alanlara dökülürler. İlin güneyindeki
kapalı havzanın merkezinde Konya ve Ereğli ovalarında kuraklık
nedeniyle göl oluşmaz ve buradaki yükseltilerden kaynağını alan dereler
ovada kaybolurlar. Konya’da yer alan
en büyük ve en önemli akarsu Çarşamba Suyu’dur. Kaynağını Bozkır
ilçesindeki yükseltilerden aldıktan sonra Beyşehir Gölü’nün ayağı ile
birleşerek Çumra Ovası sular. Çarşamba Suyu üzerinde, sel sularını
önlemek ve sulama amaçlı Apa Barajı kurulmuştur. Konya ilinde Meram
Çayı, Sille Deresi, May Deresi, İvriz, Bolasan, Çiğil, Doğanhisar
İnsuyu, Göksu, Adıyan, Engilli, Çavuşköy, Karasu Çayları da diğer
önemli akarsulardandır. Şehrin içme ve kullanma suyu olarak kullanılan
Hatıp, Çayırbağı, Mukbil ve Dutlu Suyu ve Hotamış Bataklığı
çevresindeki çeşitli su kaynakları da bulunmaktadır.
Konya ili
sınırları içerisinde birçok tabii göl ve bataklık bulunmaktadır.
Bunların bazılarının suları acı ve tuzlu, bazılarının da tatlıdır. Bu
göller oluşum yönünden de birbirinden farklı özellikler gösterirler. Kapalı bir
havzanın merkezindeki Tuz Gölü Türkiye’nin yüzölçümü olarak ikinci
büyük gölüdür. Yaz aylarında buharlaşma nedeniyle küçülen gölün
derinliği 12 mt. civarında olup, kuruyan kesimlerde oluşan tuz
tortulları Türkiye’nin tuz gereksinimini karşılamaktadır. Konya-Isparta
sınırı üzerinde, Konya’nın batısında yer alan Beyşehir Gölü,
Türkiye’nin 3. büyük gölüdür. Aynı zamanda en büyük tatlı su gölüdür.
Tektonik-Karstik olaylardan oluşan Beyşehir Gölü, aynı zamanda
Türkiye’nin en önemli milli parklarından biridir. Su ürünleri açısından
ekonomik değeri yüksek olan Gölün iki plajı, 22 adası ve pek çok
kayalığı bulunmaktadır. Göl Ornitolojik bakımdan önemli bir kuş üreme,
barınma, beslenme ve konaklama merkezidir. Tektonik olaylardan oluşan,
Konya’nın kuzey batısında, Konya-Afyonkarahisar il sınırında yer alan
Akşehir Gölü’nün suyu tatlıdır. Sulama suyu olarak kullanılmakta olup
kamış üretimi de yapılan göl, su ürünleri açısından ilin ekonomisinde
önemli yer almaktadır. Konya’nın tektonik
oluşumlu göllerinden Suğla Gölü, ilin güneybatısında, kuzeybatısında
Ilgın (Çavuşçu) Gölü yer almaktadır. Ayrıca Ereğli ilçesinin batısında,
İvriz Deresi’nin suları ile beslenen Akgöl sazlıklarında 200’ün
üzerinde kuş türü yaşamaktadır. Küçük bir göl olan Yunak Gölü’nün çoğu
yeri bataklıktır. Bunların dışında Konya’nın karstik sahalarında,
karstik şekillerden olan obrukların sularla dolması ile çok ufak göller
meydana gelmiştir. Bunlar Kızören obruğu, Timraş obruğu, Obruk gölü,
Çiralı gölü, Meyil gölüdür. Ayrıca il
topraklarında volkanik göller de bulunmaktadır. Bunlar; volkan
konilerinin çevresinde volkanizmanın etkisi ile daire şeklinde çanaklar
oluşmuştur. Bu çanaklara suların dolması ile Acıgöl Maarı ve Meke Gölü
gibi küçük maar gölleri meydana gelmiştir. Bu krater göllerinin
içerisinde magnezyum sülfat çözeltileri vardır. Bu nedenle suları
acıdır ve gölde canlı yaşamaz. Meke Gölü, Kültür
Bakanlığı, Konya Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından
1. Derece Doğal Sit Alanı ilan edilmiştir. Konya ilinde Çumra, Ereğli,
Cihanbeyli, Akşehir, Yunak ovalarında yaklaşık 20 ila 100 mt. arasında
zengin yer altı suyu bulunmaktadır.
Konya
ili sınırları içerisinde Türkiye’nin en büyük alüminyum (boksit) ve
magnezit yataklarının yanısıra, kömür, kil, çimento hammaddeleri,
kurşun-çinko, barit madenleri ile önemli oranda yer altı suyu
rezervleri bulunmaktadır. Alüminyum (boksit) yatakları Seydişehir ilçesi
güneyinde Üst Kretase zaman aralığında karasal ayrışmalarla meydana
gelmiştir. Magnezit yatakları ise Meram ilçesi sınırları içerisinde
olup tek başına hem Konya’nın hem de dünyanın en büyük rezervli (80
milyon ton) magnezit yatağıdır. Yunak civarında Magnezit ve az miktarda
lüle taşı yatakları bulunmaktadır. Ilgın (Haremi
Kurugöl), Beyşehir ve Seydişehir ilçelerinde Pliyosen yaşlı toplam 750
milyon ton rezervli linyit kömürü yatakları bulunmaktadır. Beyşehir,
Selçuklu ve Ilgın civarında önemli miktarlarda kil yatağı vardır.
Ayrıca Bozkır’da barit, Hadim (Kızılgeriş) ve Bozkır’da (Küçüksu)
kurşun çinko yatakları bulunmaktadır. Ayrıca Konya’nın
birçok yerinde çimento hammaddelerinden kil, kalsit, jips, tras,
kireçtaşı ve dolomit gibi hammaddeler bulunmaktadır. Konya ve
çevresindeki Çumra, Ereğli, Cihanbeyli, Akşehir, Yunak ovalarında
yaklaşık 20-100 metreler arasında yer altı suyu bulunmakta ve bazı
yerlerde bu su artezyen yapmaktadır.
Konya ilinde en
fazla alana sahip yeryüzü şekli ova ve platolardır. Ovaların
tabanlarında yer alan çukur kısımlarında kapalı havzalar oluşmuştur.
Yükseltiler az yer tutar, genellikle ilin güneyinde toplanmıştır.
Ovalar, platolarla birbirinden ayrılmıştır. Platolar akarsular
tarafından fazla derin parçalanmamıştır. Açık havza kısımları da
vardır. Deniz seviyesinden ortalama yüksekliği 1016 mt.dir. Yüzölçümü
39.000 km2, toplam nüfusu 2.217.969’dur. Konya ilinde
karasal iklim hüküm sürmekte olup, yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk,
sert ve yağışlı geçer. Konya 326 mm. ile Türkiye’nin en az yağış alan
bölümüdür. Konya ili
içerisinde geniş düzlükler olmakla birlikte ovalar ve platolar arasında
iklim elemanlarının değerlerinde farklılıklar olmaktadır. Yüksekliğe
bağlı olarak sıcaklık düşmekte, yükseltilerde ise tamamen farklı
olmaktadır. Konya’da yıllık ortalama sıcaklık 11.5 derecedir. Temmuz
ayında ortalama sıcaklık 23 derecedir. Ocak ayında ortalama sıcaklık 0
derece civarındadır. Maksimum sıcaklık 40.0 derece ve minimum sıcaklık
28.2 derecedir.
Şehir merkezi etrafında, Loras (2010 mt.) ve Erenler (2319 mt.)
başta olmak üzere yüksek sayılabilecek dağlar dışında yüzlerce km
büyüklükteki ovalarda herhangi bir yükseltiye rastlanmaz. Ancak güney kesimi Toros Dağları, güneybatısı ise Sultan Dağları ile
çevrilidir. Yine güneyinde volkanik dağlar ve krater göllerine
rastlanır. Aydos Dağı da (3430 mt.) ilin güneyinde olup en yüksek
dağıdır. Ülkemizin tahıl ambarı durumunda olan düzlükler; Konya Ovası,
Cihanbeyli Yaylası ve Obruk Yaylasından oluşmaktadır. Konya Ovası'nın en çukur yeri Aslım mevkii (975 mt), en yüksek yeri de Alaeddin
Tepesidir (1080 mt.).
İlimiz topraklarının büyük bir bölümü, İç Anadolu'nun yüksek
düzlükleri üzerine rastlar. Güney ve güneybatı kesimleri Akdeniz
bölgesine dahildir. Konya, coğrafi olarak 36° 41' ve 39 16' kuzey
enlemleri ile 31° 14' ve 34° 26' doğu boylamları arasında yer
alır. Yüzölçümü 38257 km (göller hariç)'dir. Bu alanı ile Türkiye'nin
en büyük yüzölçümüne sahip olan ilidir. Ortalama yükseltisi 1016
mt.'dir. İdari yönden, kuzeyden Ankara, batıdan Isparta, Afyonkarahisar,
Eskişehir, güneyden İçel, Karaman, Antalya, doğudan Niğde, Aksaray
illeri ile çevrilidir. Konya ili, doğal
açıdan kuzeyinde Haymana platosu, kuzeydoğuda Cihanbeyli Platosu ve
Tuz Gölü'ne, batısında Beyşehir Gölü'ne ve Akşehir Gölü'ne, güneyinde
Sultan Dağları'ndan başlayan Karaman ilinin güneyine kadar devam
eden, Toros yayının iç yamaçları önünde bir fay hattı boyunca oluşmuş
volkanik dağlara, doğusunda ise Obruk platosuna kadar uzanır. İlin uç
noktalarını kuzeyinde Kulu'nun Köşkler Köyü, batısında Akşehir'in
Değirmen Köyü, güneyinde Taşkent'in Beyreli Köyü, doğusunda ise
Halkapınar'ın Delimahmutlu Köyü uç noktalarını oluşturmaktadır. Konya yüzölçümü
38257 km'2 dir. Bu alanı ile Türkiye'nin en büyük yüzölçümüne sahip
olan ilidir. Konya'nın bu yüzölçümüne göller dâhil değildir. Tuz Gölü,
Akşehir Gölü, Beyşehir Gölü ve Suğla Gölü il sınırları içindedir.
Sulama amacıyla Cumhuriyet döneminde May, Apa, Altınapa barajları
yapılmıştır. Yarı kurak bir iklime sahiptir. Karapınar ve Ereğli,
Türkiye'nin en az yağış alan yerleridir.